Το αγγούρι (Curcuma sativus), όπως και τα κολοκύθι και το καρπούζι ανήκουν στη ίδια οικογένεια των κολοκυνθωδών. Τα κολοκυνθώδη περιέχουν νερό σε ποσοστό 95% και γιαυτό η κατανάλωσή τους το καλοκαίρι συμβάλει στην ενυδάτωση του οργανισμού.
Όμως υπάρχουν πολλοί σοβαροί λόγοι, που δικαιολογούν την κατανάλωση αγγουριών, κατά τη διάρκεια όλου του έτους. Τα αγγούρια καλλιεργούνται σε διάφορες περιοχές της Ελλάδος, αλλά για την παραγωγή τους μπορεί να χρησιμοποιούνται μη βιολογικά λιπάσματα και επικίνδυνα φυτοφάρμακα.
Δρ Δημήτριος Ν. Γκέλης
Ιατρός, Ωτορινολαρυγγολόγος, Οδοντίατρος, Διδάκτωρ της Ιατρικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών.
Τα αγγούρια της συμβατικής καλλιέργειας κατατάχτηκαν το 2014 από το Environmental Working Group's 2014 στη δημοσίευση "Shopper's Guide to Pesticides," μεταξύ των 12 κορυφαίων φρούτων και λαχανικών, στα οποία ανευρίσκονται κατάλοιπα τοξικών φυτοφαρμάκων. Οι κίνδυνοι βλάβης της υγείας από τα φυτοφάρμακα μπορεί να προληφθούν μόνο με την κατανάλωση αγγουριών βιολογικής καλλιέργειας.
Γιαυτό συνιστάται η κατανάλωση αγγουριών βιολογικής καλλιέργειας, προκειμένου να επωφεληθεί κανείς από τα πολύτιμα συστατικά τους, τα κυριότερα των οποίων παρατίθενται στον παρακάτω πίνακα.
Συνιστάται η ταυτόχρονη βρώση των αγγουριών με τις φλούδες τους, διότι περιέχουν μοναδικές πολυφαινόλες, στις οποίες οφείλει το αγγούρι τις αντιοξειδωτικές, αντιφλεγμονώδεις και αντικαρκινικές του ιδιότητες.
Ευεργετικές ιδιότητες των αγγουριών στη υγεία.
Νευροτροφικές και νευροπροστατευτικές ιδιότητες
Τα συστατικά των αγγουριών προστατεύουν τον εγκέφαλο, διότι περιέχουν φισετίνη, που είναι μια αντιοξειδωτική και αντιφλεγμονώδης φλαβονόλη, που παίζει σημαντικό ρόλο στην ομαλή λειτουργία του εγκεφάλου [1]. Η φισετίνη βελτιώνει τη μνήμη και αναστέλλει την έκπτωση των εγκεφαλικών νευρώνων, συνεπεία της γήρανσης του οργανισμού. Έχει αποδειχτεί σε ποντίκια με νόσο του Alzheimer ότι, η φισετίνη προλαβαίνει την απώλεια της μνήμης και την ικανότητα μάθησης των πειραματοζώων [2, 3, 4].
Αντικαρκινικές ιδιότητες
Τα αγγούρια διαθέτουν αντικαρκινικές ιδιότητες, που τις οφείλουν στα συστατικά τους, όπως:
Φισετίνη: H φισετίνη, όπως έχει βρεθεί σε προκλινικές μελέτες αναστέλλει την ανάπτυξη του καρκίνου μέσω της τροποποίησης του κυτταρικού κύκλου, της πρόκλησης απόπτωσης, ανστολής της νεοαγγειογένεσης, της καρκινικής διείσδυσης και μετάστασης, χωρίς να προκαλεί οποιαδήποτε τοξικότητα στα φυσιολογικά κύτταρα [5]
Λιγνάνες: Oι λιγνάνες είναι μια ομάδα φυτοθρεπτικών ουσιών που είναι ευρέως διαδεδομένες στο φυτικό βασίλειο. Οι λιγνάνες του αγγουριού, που είναι οι πολυφαινόλες, πινορεσινόλη, λαρισιρεσινόλη και σεκοϊσλαρισιρεσινόλη, συμβάλλουν στον περιορισμό του κινδύνου πρόκλησης καρκίνου του μαστού, μήτρας, ωοθηκών, και του προστάτη [6].
Κουρκουμπιτακίνες (cucurbitacins): Το αγγούρι περιέχει και κουρκουμπιτάνες Α, Β, C, D και Ε, οι οποίες, όπως έχει επιδειχτεί σε καλλιέργειες κυττάρων και σε πειραματόζωα, μπλοκάρουν διάφορες βιοχημικές οδούς, που συμμετέχουν στην ανάπτυξη και επιβίωση των καρκινικών κυττάρων . Αναμένονται να γίνουν μελέτες με τις οποίες θα επιβεβαιωθούν τα αντικαρκινικά οφέλη από την καθημερινή κατανάλωση αγγουριών [7, 8].
Αντιφλεγμονώδεις ιδιότητες
Ωμό αγγούρι κομμένο σε φέτες
ΔΟΣΗ: 104.00 γραμμάρια (ένα κύπελο)
Θερμίδες: 16
Πολύ χαμηλός Γλυκαιμικός Δείκτης
Βιταμίνη Κ 19%
Μολυβδαίνιο 12%
Παντοθενικό οξύ 5%
Κάλιο 4%
Φωσφόρος 4%
Χαλκός 4%
Μαγγάνιο 4%
Βιταμίνη C 4%
Βιταμίνη Β1 3%
Βιοτίνη 3%
Μαγνήσιο 3%
Το εκχύλισμα του αγγουριού, μέσω των κουρκουμπιακινών που περιέχει, βοηθάει στον περιορισμό της εκδήλωσης μιας ανεπιθύμητης φλεγμονής, διότι μπλοκάρουν τη δραστηριότητα των προφλεγμονωδών ενζύμων, όπως η κυκλοοξuγενάση 2 ή COX-2 [9].
Αντιοξειδωτικές ιδιότητες
Η αντιοξειδωτική δράση των αγγουριών οφείλεται στις αντιοξειδωτικές ουσίες που περιέχουν, όπως η βιταμίνη C, βήτα καρωτένιο, τα φλαβονοειδή, όπως η κερσετίνη, απιγενίνη, λουτεολίνη και κεμπφερόλη.
Η κερσετίνη θεωρείται ένα φυσικό αντιισταμινικό, ενώ η κεμπφερόλη στόματος, βοηθάει στην καταπολέμηση του καρκίνου και περιορίζει τον κίνδυνο χρονίων νόσων, όπως η καρδιοπάθεια.
Βοηθάει στην καταπολέμηση της κακοσμίας του στόματος.
Τοποθετώντας μια φέτα αγγουριού στον ουρανίσκο υποχωρεί η κακοσμία, που προκαλείται από τα πτητικά δύσοσμα αέρια που προκαλείται από τα βακτηρίδια της στοματικής χλωρίδας..
Κατά την Αγιουρβεδική ιατρική το αγγούρι απελευθερώνει την υπερβολική θερμότητα από το στομάχι, που την θεωρούν ως την πρωταρχική αιτία κακοσμίας του στόματος [10, 11].
Το αγγούρι διαθέτει αντιστρές ιδιότητες
Οι βιταμίνες Β1, Β5 και Β7 (βιοτίνη) βοηθούν στην καταστολή του άγχους και εξισορροπούν μερικά από τα βλαπτικά αποτελέσματα του στρες [12].
Το αγγούρι δρα ευεργετικά στο πεπτικό σύστημα
Η αφθονία νερού και εύπεπτων ινών που περιέχει το αγγούρι είναι απαραίτητα για την ομαλή λειτουργία του πεπτικού συστήματος. Τα άτομα που πάσχουν από γαστροοισοφαγική παλινδρόμηση, μπορεί να ανακουφιστούν προσωρινά από τα οξέα συμπτώματά τους πίνοντας νερό, που αυξάνει το pH του στομάχου, καθώς αραιώνει τα γαστρικά υγρά. Το ίδιο μπορεί να προκληθεί και με τη βρώση αγγουριού. Όμως υπάρχει πιθανότητα, σπανίως, το αγγούρι να μην είναι ανεκτό, ως τρόφιμο και να προκαλεί πεπτική δυσφορία.
Οι φλούδες του αγγουριού περιέχουν αδιάλυτες ίνες, οι οποίες όμως αυξάνουν το περιεχόμενο του παχέος εντέρου και έτσι διευκολύνουν τις κενώσεις του εντέρου [12].
Το αγγούρι συμβάλλει στη διατήρηση υγιούς σωματικού βάρους
Τα αγγούρια περιέχουν μόνον 16 θερμίδες σε κάθε 104 γραμμάριά τους (ένα κύπελο φέτες αγγουριού) [12].
Οι διαλυτές ίνες του αγγουριού διαλύονται στο έντερο, αναμειγνύονται με τις λοιπές τροφές, που έχουν αρχίσει να πέπτονται και επιβραδύνουν την πέψη τους, δημιουργώντας αίσθημα κορεσμού, που διαρκεί και αποτρέπει τη λήψη άλλης επιπλέον τροφής. Γιαυτό το λόγο τα τρόφιμα που περιέχουν πολλές ίνες μπορεί να βοηθήσουν στον έλεγχο του σωματικού βάρους [12].
Η κατανάλωση αγγουριών είναι καρδιοπροστατευτική.
Η συχνή κατανάλωση αγγουριών εμπλουτίζει τον οργανισμό με κάλιο. Η παρουσία επαρκών συγκεντρώσεων καλίου στον οργανισμό συμβάλει στην ομαλή διατήρηση της αρτηριακής πίεσης. Για να λειτουργούν ομαλά τα ανθρώπινα κύτταρα πρέπει να υπάρχει ισορροπία συγκεντρώσεων καλίου μέσα και έξω από τα κύτταρα.
Ως ηλεκτρολύτης, το κάλιο είναι ένα ιόν θετικά φορτισμένο, που για να διεκπεραιώνει τις λειτουργίες του πρέπει να βρίσκεται σε ορισμένες συγκεντρώσεις (υπάρχουν 30 φορές υψηλότερες συγκεντρώσεις καλίου μέσα στα κύτταρα, σε σύγκριση με τις συγκεντρώσεις του στον εξωκυττάριο χώρο.
Στις λειτουργίες του καλίου περιλαμβάνεται η αλληλεπίδρασή του με το νάτριο, που βοηθάει στον έλεγχο των μεταβιβάσεων των ηλεκτρικών ώσεων των νεύρων, τις μυικές συσπάσεις και την ομαλή λειτουργία της καρδιάς.
Oi διατροφικές ίνες και ιδιαίτερα οι ευδιάλυτες, περιορίζουν τον κίνδυνο πρόκλησης καρδιαγγειακής νόσου. Οι διατροφικές ίνες ελαττώνουν την αρτηριακή πίεση, τα επίπεδα της C-αντιδρώσας πρωτεϊνης, ελαττώνουν το μεταβολικό σύνδρομο και την αντίσταση στην ινσουλίνη και τα επίπεδα των λιπιδίων ου αίματος [13, 14, 15].
Γιατί πρέπει να προτιμώνται τα βιολογικά αγγούρια
Η συμβατική καλλιέργεια αγγουριών γίνεται με τη χρησιμοποίηση τοξικών φυτοφαρμάκων και τα αγγούρια περιλαμβάνονται μεταξύ των 12 πρώτων λαχανικών, στα οποία έχουν εντοπιστεί επικίνδυνα φυτοφάρμακα, σύμφωνα με το Environmental Working Group (EWG) των ΗΠΑ.
Επιπλέον οι παραγωγοί αγγουριών τα επικηρώνουν (περιτύλιγμα του αγγουριού με λεπτότατο στρώμα κεριού), δηλαδή τα προστατεύουν με λεπτό στρώμα προστατευτικής ουσίας, που μπορεί να επιτρέπει στα αγγούρια να ταξιδέψουν ασφαλώς σε μακρινές περιοχές κατανάλωσής τους, χωρίς να επηρεαστεί η εμφάνισή τους
Η επικήρωση γίνεται με διάφορους τρόπους, όπως η επικάλυψη των αγγουριών με κερί καρναούμπας (προϊόν του κοκκοφοίνικα carnauba), κερί μέλισσας, κηρό Σέλακ (παράγεται από τη λακ σκαθαριών) και κεριά που είναι προϊόντα πετρελαίου.
Πρέπει να αποφεύγονται τα αγγούρια που τα έχουν επικαλύψει με κερί πετρελαϊκής προέλευσης. Τα βιολογικά αγγούρια συνήθως δεν προστατεύονται με κηρούς, αλλά αν τα έχουν επικηρώσει χρησιμοποιούν φυσικούς κηρούς.
Η επικήρωση των αγγουριών κάνει δύσκολο το πλύσιμό τους. Συνεπώς είναι δύσκολο να απομακρυνθούν με το πλύσιμο τα εντομοκτόνα ή άλλοι οργανικοί ρύποι που έχουν καλυφθει από το στρώμα του κεριού. Το ξεφλούδισμα των αγγουριών απομακρύνει κάθε ρύπο, αλλά τα στερεί από πολλά επωφελή συστατικά του.
Βιβλιογραφική τεκμηρίωση
1.Sagara Y, Vanhnasy J, Maher P. Induction of PC12 cell differentiation by flavonoids is dependent upon extracellular signal-regulated kinase activation. J Neurochem. 2004 Sep; 90(5):1144-55. [PubMed] [Ref list]
2.Maher P., Akaishi T. & Abe K. Flavonoid fisetin promotes ERK-dependent long-term potentiation and enhances memory. Proc Natl Acad Sci USA 103, 16568–16573 (2006). [PMC free article] [PubMed]
3. Currais A, Prior M, Dargusch R, Armando A, Ehren J, Schubert D, Quehenberger O, Maher PModulation of p25 and inflammatory pathways by fisetin maintains cognitive function in Alzheimer's disease transgenic mice. Aging Cell. 2014 Apr; 13(2):379-90. [PubMed] [Ref list]
15.Julia Peterson, Johanna Dwyer, Herman Adlercreutz, Augustin Scalbert, Paul Jacques, Marjorie L McCulloughDietary lignans: physiology and potential for cardiovascular disease risk reduction. Nutr Rev. Author manuscript; available in PMC 2011 October 1. Published in final edited form as: Nutr Rev. 2010 October; 68(10): 571–603. doi: 10.1111/j.1753-4887.2010.00319.x
Τα αναγραφόμενα στο παραπάνω άρθρο είναι επιστημονική ενημέρωση των ιατρών και των λοιπών επιστημόνων υγείας και δεν αποτελούν μέσα διάγνωσης ή αντιμετώπισης ή πρόληψης ασθενειών, ούτε αποτελούν ιατρική συμβουλή για ασθενείς. Την ευθύνη της διάγνωσης, θεραπείας και πρόληψης των ασθενειών τις έχει μόνον ο θεράπων ιατρός του κάθε ασθενούς, αφού πρώτα κάνει προσεκτικά ακριβή διάγνωση. Γιαυτό συνιστάται η αποφυγή της αυθαίρετης εφαρμογής ιατρικών πληροφοριών από μη ιατρούς. Τα συμπληρώματα διατροφής δεν είναι φάρμακα, αλλά χορηγούνται συμπληρωματικά με τις αποδεκτές υπό της ιατρικής επιστήμης θεραπείες ή θεραπευτικές τεχνικές και μεθόδους, υπό ιατρική καθοδήγηση, παρακολούθηση και ευθύνη.
Η ιστοσελίδα www.ygeiaypopsifiou.gr έχει βασιστεί στις ιατρικές γνώσεις και απόψεις του Δρ Δημητρίου Ν. Γκέλη, οι οποίες είναι πάντοτε βιβλιογραφικά τεκμηριωμένες. Κάθε πληροφορία της ιστοσελίδας www.ygeiaypopsifiou.gr δεν μπορεί να υποκαταστήσει την προσωπική σχέση οποιουδήποτε με το γιατρό του, ούτε αποτελεί ιατρική συμβουλή. Σκοπός του Δρ Γκέλη με την ιστοσελίδα www.ygeiaypopsifiou.gr είναι να μοιραστεί τις γνώσεις και ιατρικές εμπειρίες του με όλους όσους επιθυμούν να διευρύνουν την ιατρική τους πληροφόρηση και να ενημερωθούν για θέματα διατήρησης της υγείας, του καλώς έχειν και προληπτικής ιατρικής.
Το παρόν άρθρο προστατεύεται από το Νόμο 2121/1993 και 4481/2017 για την πνευματική ιδιοκτησία. Η ολική ή μερική αντιγραφή του παρόντος επιστημονικού άρθρου χωρίς τη γραπτή έγκριση του Δρ Δημητρίου Ν. Γκέλη θεωρείται κλοπή πνευματικής ιδιοκτησίας και διώκεται βάσει της νομοθεσίας.