Ο γενικός όρος βιταμίνη D σημαίνει κυρίως τη βιταμίνη D3 και τη βιταμίνη D2. Κλινικής σημασίας όμως είναι η βιταμίνη D3, της οποίας τα επίπεδαυπολογίζονται στο ανθρώπινο σώμα, μετρώντας τις συγκεντρώσεις της 25-υδροξυβιταμίνης D3, που είναι ο κύριος μεταβολίτης της βιταμίνης D3 στον ορό του αίματος.
Δρ Δημήτριος Ν. Γκέλης, Ιατρός, Ωτορινολαρυγγολόγος, Οδοντίατρος, Διδάκτωρ της Ιατρικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών. Medical Life Coach, Συγγραφέας-Ιατρικός Ερευνητής
Έλλειψη της βιταμίνης D3 υπάρχει, όταν τα επίπεδα της 25-υδροξυβιταμίνης D3είναι μικρότερα των 20ng/ml.
Ανεπάρκεια βιταμίνης D3 υπάρχει, όταν τα επίπεδα της 25-υδροξυβιταμίνης D3 είναι μεταξύ των 21-29ng/ml.
Τα φυσιολογικά επίπεδα της βιταμίνης D3 κυμαίνονται μεταξύ των 31-100ng/ml.
Επίπεδα της 25-υδροξυβιταμίνης D3 πάνω από 100ng/ml θεωρούνται τοξικά.
Για την ομαλότερη λειτουργία του σώματος και την ασφαλή λειτουργία 2000 γονιδίων, των οποίων η λειτουργία ελέγχεται από τη βιταμίνη D3, συνήθως τα επίπεδα της 25-υδροξυβιταμίνης D3 πρέπει να είναι 50-70ng/ml[1].
Η έλλειψη ή η ανεπάρκεια της βιταμίνης D3 είναι διαδεδομένη στα άτομα όλων των ηλικιών, κυρίως όμως είναι συνηθισμένη κατάσταση στα άτομα άνω των 65 ετών [διότι το δέρμα τους περιορίζει τη σύνθεση της βιταμίνης D3, υπό την επίδραση της υπεριώδους ακτινοβολίας Β (UVB), του ηλιόφωτος]. Επίσης, οι σύγχρονοι άνθρωποι γίνονται υποβιταμινικοί στην D3, διότι έχουν περιορίσει τις δραστηριότητές τους στην ύπαιθρο και αποφεύγουν την έκθεσή τους στοn ήλιο, φοβούμενοι την δερματική καρκινογένεση, από την ακτινοβολία [2].
Άλλοι πάλι αοφεύγουν τον ήλιο, είτε επειδή πάσχουν από κάποια πάθηση, που μπορεί να επιδεινωθεί από την ηλιακή ακτινοβολία.
Στις χώρες με μεγάλης διάρκειας ηλιοφάνεια, όλο το έτος, πολλά άτομα έχουν έλλειψη βιταμίνης D3, διότι χρησιμοποιούν αντιηλιακές κρέμες, όταν εκτίθενται στον ήλιο, που εμποδίζουν τη φωτοσύνθεση της βιταμίνμης D3, από το ηλιόφως, στο δέρμα [3].
Οι έρευνες έχουν δείξει ότι, πάνω από το 50% του γενικού πληθυσμού βρίσκεται σε κίνδυνο να πάθει έλλειψη και ανεπάρκεια της βιταμίνης D3. Το ποσοστό αυτό αυξάνει στα ηλικιωμένα άτομα, τα άτομα που δεν εκθέτουν ποτέ το δέρμα τους στον ήλιο (ιερείς, μοναχοί, μοναχές), τα άτομα με σκούρο δέρμα, και τα παχύσαρκα άτομα.
Καταστάσεις που δείχνουν ότι πιθανόν κάποιος έχει έλλειψη βιταμίνης D3 είναι οι καθ' υποτροπήν λοιμώξεις (αμυγδαλίτιδες, ιγμορίτιδες, ιογενείς λοιμώξεις, λοιμώξεις του αναπνευστικού συστήματος), διαταραχές του μεταβολισμού των οστών (οστεοπενία, οστεοπόρωση), πόνοι στα οστά, αυξημένη αρτηριακή πίεση, σακχαρώδης διαβήτης τύπου 2, δερματοπάθειες, αυτοάνοσα νοσήματα [4], ωτοσκλήρυνση[5], αλλεργική ρινίτιδα[6],άσθμα[7],αυτοάνοσα νοσήματα και καταστάσεις με ανοσοκαταστολή [8], καρκίνος [9].
Συνιστάται να γίνεται η εργαστηριακή εξέταση των επιπέδων της 25-υδροξυβιταμίνης D3 δύο φορές το χρόνο.
Βάσει μετρήσεων που έχουν γίνει σε υγιείς πληθυσμούς, που έχουν εκτεθεί στην ηλιακή ακτινοβολία τις μεσημεριανές ώρες για 10-15 λεπτά έχει βρεθεί ότι τα ιδανικά επίπεδα συγκεντρώσεων της 25 υδροξυβιταμίνης D3, που θα μπορούσαν να εξασφαλίσουν ιδανική γενική υγεία κυμαίνεται μεταξύ των 50-70ng/ml.
Προκειμένου να δημιουργηθούν οι ιδανικές τιμές επιπέδων βιταμίνης D3 στον ανθρώπινο οργανισμό συνιστάται η λογική έκθεση του γυμνού σώματος στον καλοκαιρινό ήλιο τις ώρες 12.00-1.00μμ (χέρια, πόδια, ράχη, θώρακας κοιλιά, ενώ το κεφάλι προστατεύεται με καπέλο) [10].
Η έκθεση στον ήλιο τις μεσημεριανές ώρες επιτρέπει να εκτεθεί κανείς για βραχύ χρονικό διάστημα στην ηλιακή ακτινοβολία, κατά τη διάρκεια του οποίου προκαλείται η μεγαλύτερη δυνατή παραγωγή βιταμίνης D3. Τις μεσημεριανές ώρες επικρατεί η υπεριώδης ακτινοβολία Β (UVB) [290-315nm].
Tις προμεσημβρινές και τις μεταμεσημβρινές ώρες επικρατεί η υπεριώδης ακτινοβολία Α (UVA), η οποία δεν φωτοσυνθέτει βιταμίνη D3 [11].
Επιπλέον, καθώς αρχίζει να δύει ο ήλιος η ακτινοβολία UVB φιλτράρεται από την ατμόσφαιρα, περισσότερο από την ακτινοβολία UVA.
Το χειμώνα οι ακτίνες του ήλιου πέφτουν στη γη πλαγίως και δεν παράγουν επαρκείς ποσότητες βιταμίνης D3.
Δίδεται προσοχή αποφυγής, της πολύωρης έκθεσης του γυμνού δέρματος στον ήλιο. Ο χρόνος που είναι βιταμινοπαραγωγός για τη βιταμίνη D3 είναι τόσος, όσος απαιτείται για κοκκινίσει ελαφρώς το δέρμα. Μόλις φθάσει σ’αυτό το σημείο η έκθεση στον ήλιο, από κει και πέρα δεν παράγεται πλέον βιταμίνη D3. Οποιαδήποτε παραπέρα έκθεση στον ήλιο μόνον να βλάψει μπορεί, παρά να ωφελήσει.
Σε περίπτωση που για πρακτικούς λόγους είναι αδύνατη η έκθεση στο ηλιόφως συνιστάται η λήψη εμπλουτισμένων τροφίμων σε βιταμίνη D3, και η λήψη συμπληρώματος διατροφής, που περιέχει βιταμίνηD3, υψηλής ποιότητας (όχι συνθετική), υψηλής απορροφητικότητας από το έντερο και βιοδιαθεσιμότητας στους ιστούς.
H διάρκεια έκθεσης στον ήλιο δεν πρέπει να είναι πολύωρη, διότι καταστρέφει το DNA των δερματικών κυττάρων. Άλλωστε η πολυετής και η καθημερινή πολύωρη έκθεση του δέρματος στον ήλιο δρα καρκινογενετικά για το δέρμα. Αντιθέτως η βραχύχρονη έκθεση στον ήλιο δρα καρκινοπροστατευτικά, διότι επιτρέπει την παραγωγή της καρκινοπροστατευτικής βιταμίνης D3.
Η καρκινοπροστατευτική δράση στο δέρμα της βιταμίνης D3 που παράγεται στα κερατινοκύτταρατου δέρματος, που διαθέτουν υποδοχείς βιταμίνης D3, επιτυγχάνεται με τους ακόλουθους μηχανισμούς: Αναστολή του κυτταρικού πολλαπλασιασμού, διέγερση της κυτταρικής διαφοροποίησης, ανοσορρύθμιση και διέγερση της επισκευής των βλαβών του DNA [12].
Δίδεται προσοχή στα τρόφιμα που καταναλώνει κανείς, διότι οι επεξεργασμένες τροφές και τα μη βιολογικά τρόφιμα είναι φορτωμένα με ζιζανιοκτόνα, όπως η γλυφωσάτη, η οποία φαίνεται ότι παρεμβάλλεται στη λειτουργία των ενζύμων που ευθύνονται για την ενεργοποίηση της βιταμίνης D3 στο ήπαρ και τους νεφρούς.
Αν χρειάζεται η συμπληρωματική λήψη βιταμίνης D3 συνιστάται η λήψη της πλέον ευαπορρόφητης μορφής της, όπως αυτή που φέρεται μαζί με ελαιόλαδο[D3 Gkelin drops]. Κάθε σταγόνα του D3 Gkelin περιέχει 1000 Διεθνείς μονάδες βιταμίνης D3. Στους υγιείς ενήλικους αρκούν συνήθως οι 4000 Διεθνείς Μονάδες ημερησίως [13].
Όμως στα παχύσαρκα άτομα πρέπει να χορηγείται δόση διπλάσια ή τριπλάσια από αυτή που χορηγείται στα άτομα κανονικού βάρους. Στα υπέρβαρα άτομα χορηγείται δόση 1,5 φορά μεγαλύτερη της κανονικής που παίρνουν τα άτομα κανονικού βάρους [14].
4.Alharbi FM1. Update in vitamin D and multiple sclerosis. Neurosciences (Riyadh). 2015 Oct;20(4):329-335. doi: 10.17712/nsj.2015.4.20150357.
5.M. K. Taneja, Vivek Taneja. Vitamin D Deficiency in E.N.T. Patients. Indian J Otolaryngol Head Neck Surg. 2013 January; 65(1): 57–60. Published online 2012 December doi: 10.1007/s12070-012-0603-9
7. Haidong Huang, Konstantinos Porpodis, Paul Zarogoulidis, Kalliopi Domvri, Paschalina Giouleka, Antonis Papaiwannou, Stella Primikyri, Efi Mylonaki, Dionysis Spyratos, Wolfgang Hohenforst-Schmidt, Ioannis Kioumis, Konstantinos Zarogoulidis. Vitamin D in asthma and future perspectives. Drug Des Devel Ther. 2013; 7: 1003–1013. Published online 2013 September 23. doi: 10.2147/DDDT.S50599
9.James C. Fleet, Marsha DeSmet, Robert Johnson, Yan Li. Vitamin D and Cancer: A review of molecular mechanisms. Biochem J. Author manuscript; available in PMC 2015 September 16. Published in final edited form as: Biochem J. 2012 January 1; 441(1): 61–76. doi: 10.1042/BJ20110744
14.Ekwaru JP1, Zwicker JD2, Holick MF3, Giovannucci E4, Veugelers PJ1 The importance of body weight for the dose response relationship of oral vitamin D supplementation and serum 25-hydroxyvitamin D in healthy volunteers. PLoS One.2014 Nov 5;9(11):e111265. doi: 10.1371/journal.pone.0111265
Τα αναγραφόμενα στο παραπάνω άρθρο είναι επιστημονική ενημέρωση των ιατρών και των λοιπών επιστημόνων υγείας και δεν αποτελούν μέσα διάγνωσης ή αντιμετώπισης ή πρόληψης ασθενειών, ούτε αποτελούν ιατρική συμβουλή για ασθενείς. Την ευθύνη της διάγνωσης, θεραπείας και πρόληψης των ασθενειών τις έχει μόνον ο θεράπων ιατρός του κάθε ασθενούς, αφού πρώτα κάνει προσεκτικά ακριβή διάγνωση. Γιαυτό συνιστάται η αποφυγή της αυθαίρετης εφαρμογής ιατρικών πληροφοριών από μη ιατρούς. Τα συμπληρώματα διατροφής δεν είναι φάρμακα, αλλά χορηγούνται συμπληρωματικά με τις αποδεκτές υπό της ιατρικής επιστήμης θεραπείες ή θεραπευτικές τεχνικές και μεθόδους, υπό ιατρική καθοδήγηση, παρακολούθηση και ευθύνη.
Η ιστοσελίδα www.ygeiaypopsifiou.gr έχει βασιστεί στις ιατρικές γνώσεις και απόψεις του Δρ Δημητρίου Ν. Γκέλη, οι οποίες είναι πάντοτε βιβλιογραφικά τεκμηριωμένες. Κάθε πληροφορία της ιστοσελίδας www.ygeiaypopsifiou.gr δεν μπορεί να υποκαταστήσει την προσωπική σχέση οποιουδήποτε με το γιατρό του, ούτε αποτελεί ιατρική συμβουλή. Σκοπός του Δρ Γκέλη με την ιστοσελίδα www.ygeiaypopsifiou.gr είναι να μοιραστεί τις γνώσεις και ιατρικές εμπειρίες του με όλους όσους επιθυμούν να διευρύνουν την ιατρική τους πληροφόρηση και να ενημερωθούν για θέματα διατήρησης της υγείας, του καλώς έχειν και προληπτικής ιατρικής.
Το παρόν άρθρο προστατεύεται από το Νόμο 2121/1993 και 4481/2017 για την πνευματική ιδιοκτησία. Η ολική ή μερική αντιγραφή του παρόντος επιστημονικού άρθρου χωρίς τη γραπτή έγκριση του Δρ Δημητρίου Ν. Γκέλη θεωρείται κλοπή πνευματικής ιδιοκτησίας και διώκεται βάσει της νομοθεσίας.